Czasownik
Czasowniki w języku włoskim, podobnie jak w polskim, zmieniają formę w zależności od tego, w jakiej osobie, czasie i trybie zostały użyte.
Koniugacje
Istnieją 3 grupy koniugacyjne czasowników, różniące się końcówką bezokolicznika. Są to:
- grupa zakończonych na -are (np. cantare – śpiewać)
- grupa zakończonych na -ere (np. scrivere – pisać)
- grupa zakończonych na -ire (np. partire – wyjeżdżać)
Dzielimy III koniugację (-ire) na “III a” (np. sentire) i “III b” (np. finire), gdyż część jej czasowników przyjmuje w niektórych formach odmiany grupę -isc-.
Przykłady:
- tu senti
- tu finisci
Istnieje również pewna liczba czasowników nieregularnych (odmiana w czasie teraźniejszym trybu oznajmującego).
| I – ARE: CANTARE | II – ERE: VEDERE | III A – IRE: SENTIRE | III B – IRE: FINIRE |
|---|---|---|---|
| io canto | io vedo | io sento | io finisco |
| tu canti | tu vedi | tu senti | tu finisci |
| lui, lei, Lei canta | lui, lei, Lei vede | lui, lei, Lei sente | lui, lei, Lei finisce |
| noi cantiamo | noi vediamo | noi sentiamo | noi finiamo |
| voi cantate | voi vedete | voi sentite | voi finite |
| loro, Loro cantano | loro, Loro vedono | loro, Loro sentono | loro, Loro finiscono |
Czasowniki posiłkowe
Oprócz wymienionych wyżej, w języku włoskim występują jeszcze tzw. czasowniki posiłkowe (verbi ausiliari). Są to 2 czasowniki: essere – być oraz avere – mieć. Używane jako czasowniki posiłkowe nie mają swojego zwykłego znaczenia, a służą wtedy jako operatory do ustalenia czasu, ktorego chcemy użyć. Czasownika essere używamy przy tworzeniu czasów złożonych tego czasownika, czasowników nieprzechodnich, zwrotnych i wyrażających ruch bądź zmianę stanu, avere – czasowników przechodnich, a także pewnej grupy nieprzechodnich.
Odmiana czasowników posiłkowych w czasie teraźniejszym trybu oznajmującego:
| ESSERE | AVERE |
|---|---|
| io sono | io ho |
| tu sei | tu hai |
| lui, lei, Lei è | lui, lei, Lei ha |
| noi siamo | noi abbiamo |
| voi siete | voi avete |
| loro, Loro sono | loro, Loro hanno |
Czasowniki zwrotne
Bezokolicznik w formie zwrotnej tworzymy, zastępując końcową samogłoskę e zaimkiem zwrotnym si (się), np. lavare – myć, lavarsi – myć się. W języku włoskim forma zaimka zwrotnego zależy od osoby:
| OSOBA | ZAIMEK ZWROTNY |
|---|---|
| 1 lp. | mi |
| 2 lp. | ti |
| 3 lp. | si |
| 1 lm. | ci |
| 2 lm. | vi |
| 3 lm. | si |
Zaimki te łączą się z czasownikiem w bezokoliczniku, trybie rozkazującym i gerundio, pisownia rozłączna obowiązuje w pozostałych formach.