Standardowy szyk zdania to SVO.
W języku włoskim są dwa rodzaje – męski i żeński oraz dwie liczby – pojedyncza i mnoga.
Deklinacja rzeczowników i przymiotników jest bardzo regularna, większość z nich ma końcówki:
| LICZBA POJEDYNCZA | LICZBA MNOGA | |
|---|---|---|
| RODZAJ MĘSKI | -o | -i |
| RODZAJ ŻEŃSKI | -a | -e |
Rzeczowniki zakończone na -e przybierają w liczbie mnogiej końcówkę -i.
| LICZBA POJEDYNCZA | LICZBA MNOGA | |
|---|---|---|
| RODZAJ MĘSKI | -e | -i |
| RODZAJ ŻEŃSKI | -e | -i |
Pewna grupa słów ma też rodzaj “sprzeczny z końcówką”. Takie rzeczowniki w rodzaju żeńskim mają jednak liczbę mnogą na -i, nie zaś -e.
| LICZBA POJEDYNCZA | LICZBA MNOGA | |
|---|---|---|
| RODZAJ MĘSKI | -a | -i |
| RODZAJ ŻEŃSKI | -o | -i |
Przymiotniki zakończone w rodzaju męskim na -e mają w rodzaju żeńskim tę samą końcówkę, a w liczbie mnogiej – -i, np. grande – wielki, wielka, grandi – wielcy, wielkie.
Nie zmieniają formy rzeczowniki zakończone spółgłoską, akcentowaną samogłoską, literą i, połączeniem ie oraz niektóre rzeczowniki mające rodzaj “sprzeczny z końcówką. O liczbie rzeczownika w tych wypadkach decyduje tylko rodzajnik, np.:
- il bar – bar; i bar – bary
- la pubblicittà – reklama; le pubblicittà – reklamy
- la diocesi – diecezja; le diocesi – diecezje
- la serie – seria; le serie – serie
- il cinema – kino; i cinema – kina
Rodzajnik
Rodzajnik w języku włoskim występuje w trzech formach: określony (determinativo), nieokreślony (indeterminativo) i cząstkowy (partivo). Rodzajników zazwyczaj nie tłumaczy się. Czasami rodzajnik określony oddaje się polskim zaimkiem ten, ta, nieokreślony – jakiś, jakaś, pewien, pewna, zaś cząstkowy – trochę, kilka, niektórzy.
Rodzajnik nieokreślony jest używany do oznaczenia rzeczy nieokreślonej, określony oznacza rzecz nam znaną, a cząstkowy – część całości.
- Rodzajnik nieokreślony:
- Rodzaj męski:
| LICZBA POJEDYNCZA | LICZBA MNOGA | STOSOWANIE |
|---|---|---|
| un | dei | przed spółgłoską, przed samogłoską |
| uno | degli | gdy wyraz zaczyna się na: gn, ps, s + spółgłoska, j, x, y, z |
Przykłady:
- un fiore – (jakiś) kwiat; dei fiori – (jakieś) kwiaty
- un amico – (jakiś) przyjaciel; degli amici – (jacyś) przyjaciele
- Rodzaj żeński:
| LICZBA POJEDYNCZA | LICZBA MNOGA | STOSOWANIE |
|---|---|---|
| una | delle | przed spółgłoską |
| un’ | delle | przed samogłoską[4] |
Przykłady:
- una donna – (jakaś) kobieta; delle donne – (jakieś) kobiety
- un’amica – (jakaś) przyjaciółka; dell’ amiche – (jakieś) przyjaciółki
- Rodzajnik określony:
- Rodzaj męski:
| LICZBA POJEDYNCZA | LICZBA MNOGA | STOSOWANIE |
|---|---|---|
| il | i | przed spółgłoską |
| lo | gli | gdy wyraz zaczyna się na: gn, ps, s + spółgłoska, j, x, y, z |
| l’ | gli | przed wyrazami zaczynającymi się na samogłoskę |
Przykłady:
- il cane – pies; i cani – psy
- lo specchio – lustro; gli specchi – lustra
- l’elefante – słoń; gli elefanti – słonie
- Rodzaj żeński:
| LICZBA POJEDYNCZA | LICZBA MNOGA | STOSOWANIE |
|---|---|---|
| la | le | przed spółgłoską |
| l’ | le | przed wyrazami zaczynającymi się na samogłoskę |
Przykłady:
- la casa – dom; le case – domy
- l’amica – przyjaciółka; le amiche – przyjaciółki
- Rodzajnik cząstkowy:
- Rodzaj męski:
| LICZBA POJEDYNCZA | LICZBA MNOGA | STOSOWANIE |
|---|---|---|
| del | dei | przed spółgłoską, przed samogłoską |
| dello | degli | gdy wyraz zaczyna się na: gn, ps, s + spółgłoska, j, x, y, z |
| delll’ | degli | przed wyrazami zaczynającymi się na samogłoskę |
Przykład:
- del vino – (trochę) wina; degli uomini – niektórzy mężczyźni
- Rodzaj żeński:
| LICZBA POJEDYNCZA | LICZBA MNOGA | STOSOWANIE |
|---|---|---|
| della | delle | przed spółgłoską |
| dell’ | delle | przed samogłoską |
Przykład:
- dell’ acqua – (trochę) wody; delle donne – kilka kobiet
Stosowanie rodzajnika
Rodzajnik nie występuje przy:
- imionach i nazwiskach
- nazwach miast i krajów
- tytułach
- wyliczeniach
- rzeczownikach poprzedzonych przysłówkami poco, molto itp.